مهندس داود مشیرپناهی دانشجوی دوره دکتری این دانشکده در رشته مهندسی عمران گرایش مهندسی و مدیریت منابع آب، ۱۸ آبان‌ماه سال ۱۴۰۱ از رساله خود تحت عنوان «ارزیابی آسیب‌پذیری خشکسالی با تأکید بر ظرفیت سازگاری» به‌صورت حضوری/مجازی با راهنمایی دکتر باقر ذهبیون دفاع نمود.

چکیده این رساله به شرح زیر می‌باشد: با بروز خشکسالی، آثار مستقیم/غیرمستقیم آن به‌طور تدریجی در سیستم های مختلف پدیدار می شوند. با توجه به احتمال ازدیاد وقایع اقلیمی در آینده، خسارات ناشی از آن‌‌ها نیز احتمالا با افزایش مواجه خواهد بود. امروزه ثابت شده است که بروز آثار ناشی از خشکسالی صرفا تحت تأثیر خصوصیات آن نیست و سطح آسیب پذیری جامعه در سیستم‌‌‌های مختلف نیز برآن بسیار موثراست. بنابراین شناخت ریشه های آسیب پذیری و ارزیابی دقیق آن، امری ضروری برای کاهش آثار سوء خشکسالی است. لذا در این رساله ارزیابی آسیب پذیری خشکسالی در ایران با رویکردی چند‌سیستمی (اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی، زیست‌محیطی، منابع آب و انرژی-صنعت) و جامع، به‌عنوان هدف اصلی مدنظر قرار گرفته است.  برای نیل به این هدف، یک مدل داده محور ارزیابی آسیب پذیری براساس مرور تحقیقات پیشین و خلاءهای مطالعاتی توسعه داده شده است. شناسایی عوامل موثر در هر سیستم آسیب پذیر با استفاده از روش رگرسیون خطی چند متغیره بصورت پس رو از طریق برقراری ارتباط بین عوامل موثر احتمالی با اثر خشکسالی در آن سیستم انجام می‌شود. مزیت اصلی این روش حذف نظر کاربر و شفافیت در انتخاب عوامل موثر است، لذا نتایج قابل بازتولید خواهند بود. بعد از شناسایی عوامل موثر به تفکیک هر سیستم، شاخص آسیب پذیری از برهم‌نهی مقادیر نرمال شده آن ها با استفاده از چهار روش وزن دهی (یکسان، تصادفی و دو روش براساس نظرکارشناسی) محاسبه شده اند. مقدار شاخص جامع آسیب پذیری نیز از برآیند مقادیر شاخص های آسیب پذیری سیستمی در هر استان و هر یک از مقاطع زمانی (۱۳۸۵، ۱۳۹۰و ۱۳۹۵) محاسبه شده است. مقادیر شاخص آسیب پذیری منتج از روش های چهارگانه وزن‌دهی از طریق مقایسه آماری مورد بررسی قرار گرفته اند که نشان از تفاوت بین آنها دارد. به‌دلیل اختلاف نتایج و اجتناب از ایجاد سوگیری و یا حذف بخشی از نتایج، رویکرد استفاده شاخص آسیب پذیری بصورت دامنه طرح و به کار گرفته شده است. همچنین برای ارائه راهکار در کاهش آسیب پذیری و براساس مدل توسعه داده شده، اولویت بندی عوامل موثر در آسیب پذیری براساس دو ویژگی تغییرپذیری و مشارکت عامل موثر در یک یا چند سیستم آسیب پذیر توسعه داده شده است. در نتیجه عوامل موثر به پنج کلاس تقسیم خواهند شد. عوامل کلاس یک بیشترین و کلاس پنج کمترین تاثیر را در کاهش آسیب پذیری (سیستمی وجامع) دارا هستند. در نتیجه اعمال روش توسعه داده شده در ایران، ۴۴ عامل موثر در آسیب پذیری شناسایی شده اند. نتایج نشان دهنده این مطلب است که سیستم های اجتماعی، اقتصادی و کشاورزی همواره بیشترین مقدار شاخص آسیب پذیری را داشته اند. همچنین ایران براساس شاخص جامع آسیب پذیری در هر سه مقطع زمانی در سطح آسیب پذیری زیاد قرار گرفته و تغییرات این شاخص در بستر زمان بسیار اندک است. این مطلب نشان دهنده عدم کارایی/ وجود برنامه های مواجه با خشکسالی در ایران است. سیستم های آسیب‌پذیر از یکدیگر مستقل نیستند و تغییر در یکی منجر به تغییر مستقیم در دیگر سیستم ها خواهد شد. همچنین بررسی ارتباط آسیب پذیری با شرایط اقلیمی نشان دهنده عدم ارتباط بین آن‌ها است. کلاس بندی عوامل موثر نشان از اولویت داشتن متغیرهای مربوط به توسعه زیرساخت ها، بهداشت وآموزش در برنامه های کاهش آسیب پذیری دارد. واژه‌‌‌های کلیدی: خشکسالی، آسیب پذیری ، سیستم‌‌‌های آسیب پذیری، عوامل موثر، همبستگی، رویکرد اولویت‌بندی. رایانامه جهت ارتباط با دانشجوی فوق: Davood.moshirGmail.com