مهندس محمد صالح دشتی دانشجوی دوره دکتری این دانشکده رشته مهندسی عمران گرایش مدیریت ساخت، ۲۸ فروردین‌ماه سال ۱۴۰۱ از رساله خود تحت عنوان «ارائه یک سیستم جهت زمان‌بندی و مدیریت فضا در پروژه‌های ساخت تکراری بر مبنای رویکرد تلفیقی شبیه‌سازی، بهینه‌سازی و مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM)» با راهنمایی دکتر مصطفی خانزادی و دکتر محمد علی برخورداری و مشاوره دکتر حسین تقدس دفاع نمود.

چکیده این رساله به شرح زیر می‌باشد: فضای موجود در کارگاه در کنار مصالح، ماشین‌آلات، تجهیزات، نیروی انسانی، زمان و هزینه یک منبع محدود و بحرانی در پروژه‌های عمرانی و صنعتی محسوب می‌شود. فضای در دسترس کارگاه در مدت‌زمان اجرای پروژه و با پیشرفت برنامه زمان‌بندی و متناسب با ماهیت کاملاً پویای پروژه‌ها به طور دائم تغییر می‌نماید. مدیریت این منبع ارزشمند در پروژه‌هایی که با محدودیت‌های فضایی و زمانی روبرو هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد. روش‌های مختلفی نظیر مسیر بحرانی (CPM) جهت زمان‌بندی پروژه‌های ساخت در طول دهه‌های گذشته ابداع گردیده است. لیکن اکثر رویکردهای سنتی زمان‌بندی قادر به درنظرگیری اثر فضا به‌عنوان یک منبع محدود نیستند. به‌طورکلی حوزه دانشی مدیریت فضا در پروژه‌های ساخت را می‌توان به سه دسته ذیل تقسیم بندی نمود: برنامه‌ریزی چیدمان کارگاه (انتخاب بهترین چیدمان برای قرارگیری تسهیلات موقت در کارگاه) برنامه‌ریزی تداخلات فضایی - زمانی (درنظرگیری فضای کاری به‌عنوان یک منبع محدود در زمان‌بندی و مدیریت تداخلات فضایی ممکن بین فضاهای کاری مختلف موجود در کارگاه) برنامه‌ریزی حرکت منابع متحرک (یافتن کوتاه‌ترین مسیر ایمن برای حرکت منابع متحرک در کارگاه)       بررسی جامع مطالعات پیشین نشان‌دهنده این امر است که اندرکنش‌ها و ارتباطات عمیقی فی‌مابین زمان‌بندی و جنبه‌های سه‌گانه مدیریت فضا وجود دارد. به‌گونه‌ای که عدم درنظرگیری این تعاملات در زمان‌بندی و همچنین مدیریت فضا، منجر به برنامه‌ریزی ناکارآمد و به‌دوراز واقعیت می‌گردد. در این مطالعه سیستمی یکپارچه به‌منظور زمان‌بندی و مدیریت فضا در پروژه‌های ساخت تکراری ارائه گردیده است. در توسعه این سیستم سعی شده است ضمن برطرف نمودن برخی از نواقص و خلأهای تحقیقاتی موجود در هر یک از حوزه‌های دانشی مدیریت فضا (نظیر برنامه ریزی پویای چیدمان تسهیلات موقت و مدیریت خودکار انواع تداخلات فضایی – زمانی) به طور مستقل؛ راه حلی یکپارچه به‌منظور برنامه‌ریزی پروژه‌های ساخت با درنظرگیری اندرکنش‌های پیچیده موجود بین حوزه‌های سه‌گانه مدیریت فضا و زمان‌بندی پروژه ارائه گردد.        در توسعه سیستم یکپارچه پیشنهادی از مجموعه‌ای از مفاهیم، ابزارها و فناوری‌های نوین در حوزه دانشی مدیریت پروژه‌های ساخت اعم از ساخت ناب، شبیه‌سازی گسسته پیشامد (DES)، بهینه‌سازی با استفاده از الگوریتم ژنتیک (GA)، رویکرد ترکیبی شبیه‌سازی - بهینه‌سازی، مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) و برنامه‌ریزی مسیر با استفاده از الگوریتم درخت تصادفی جستجوی سریع (RRT) استفاده گردیده است.       به‌منظور ارزیابی عملکرد، سیستم پیشنهادی در مطالعه موردی احداث تقاطع غیرهم‌سطح میدان خاتمی یزد پیاده‌سازی گردید. نتایج پیاده‌سازی نشان‌دهنده توانمندی‌های سیستم در درنظرگیری ماهیت پویای مدیریت فضای کارگاه و اندرکنش‌های ابعاد مختلف آن با زمان‌بندی پروژه است. از جمله مهم‌ترین قابلیت‌های سیستم پیشنهادی شناسایی، ارزیابی و رفع خودکار کلیه تداخلات فضایی - زمانی موجود در پروژه بر اساس مجموعه‌ای از قوانین اگر – آنگاه و اصلاح برنامه زمان‌بندی می‌باشد. چیدمان پویای تسهیلات موقت در طول اجرای پروژه از دیگر ویژگی‌های مهم سیستم یکپارچه پیشنهادی است. سیستم موردنظر ضمن کمینه نمودن مدت‌زمان کل انجام پروژه، مقادیر نزدیک به بهینه برای دامنه گسترده‌ای از متغیرهای برنامه‌ریزی اعم از زمان دقیق شروع و پایان هر یک از فعالیت‌های سطح عملیاتی، مکان دقیق برپایی تسهیلات کارگاهی، زمان دقیق برپایی و برچیده شدن تسهیلات موقت، میزان و تداول جابه‌جایی منابع متحرک در درون کارگاه، مسیر حرکت منابع متحرک در کارگاه، نرخ بهره‌وری منابع و نرخ تولید در کارگاه را تحت مدیریت خودکار و کامل تداخلات فضایی - زمانی تعیین می‌نماید.       استفاده از موتور شبیه‌سازی گسسته پیشامد در این سیستم امکان بررسی سناریوهای مختلف ناوگان اجرایی پروژه از دیدگاه موازنه هزینه - زمان و همچنین مفاهیم ساخت ناب را فراهم می‌آورد. سیستم خروجی‌های لازم جهت بررسی سناریوهای مختلف اجرایی بر اساس هزینه و زمان تمام شده پروژه و شاخص‌های ساخت ناب اعم از پیوستگی کاری، کاهش یا حذف فعالیت‌های فاقد ارزش و حفظ جریان ارزش با استفاده از نگاشت جریان ارزش (VSM) را فراهم می‌آورد.       پیاده‌سازی این سیستم منجر به افزایش کارایی استفاده از فضا به‌خصوص در کارگاه‌های ساخت متراکم می‌گردد. سیستم پیشنهادی ضمن برنامه‌ریزی واقع‌بینانه‌تر پروژه، می‌تواند به طور قابل‌توجهی از وقوع اثرات منفی تداخلات فضایی - زمانی بر بهره‌وری و سطح ایمنی کارگاهی جلوگیری نماید.   واژه‌های کلیدی: زمان‌بندی، مدیریت فضا، برنامه‌ریزی پویای چیدمان کارگاه، تداخلات فضایی-زمانی، برنامه‌ریزی مسیر، ساخت ناب، شبیه‌سازی گسسته پیشامد (DES)، بهینه سازی، الگوریتم ژنتیک (GA)، مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM)، الگوریتم درخت تصادفی جستجوی سریع (RRT)  رایانامه جهت ارتباط با دانشجوی فوق: Salehdashti90gmail.com